Treći i posljednji masterklas u okviru pratećeg programa XXVII Teatar festa „Petar Kočić“ održan je u četvrtak, 12. juna, s početkom u 19 časova u Studentskom kulturnom centru Univerziteta u Banjoj Luci. Sebastijan Horvat, pozorišni reditelj sa ljubljanskom adresom, prisutnima je govorio o počecima političkog pozorišta u jugoistočnoj Evropi. Sedamdesete godine prošlog vijeka u SFRJ bile su pravo vrijeme za nastanak takve vrste pozorišta, a zasluga za njegovo stvaranje bi, u najvećoj mjeri, mogla biti pripisana Dušanu Jovanoviću i Ljubiši Ristiću.
Po riječima Horvata, pozorište je društvena stvar koja se uvijek sastoji od tri grupe. Prvu čine glumci, odnosno predstava koja je u onome što se definiše kao pozorišni prostor. Zatim slijedi publika koja taj sadržaj gleda, treću grupu čini društvo koje je, opet, neki kontekst. Horvat je kao problem naveo činjenicu da publiku uglavnom čini srednja klasa koja je, možda, manje-više ljevičarskih stavova, te da reditelji stiču utisak da rade predstave za sebe ili za uvjerene. Relacija između publike i svijeta koji je okružuje je latentna, dok je relacija evidentna pozorišna relacija ona koja se ostvaruje između glumaca i publike.
Horvat je podsjetio na različite vrste pozorišnog izraza, poput participativnog i svemirskog, a onda nastavio riječima o avangardi koja kod gledalaca izaziva reakcije zbog novih formi ili načina pogleda na teme kojima se bavi. Ovo je poslužilo kao uvod za priču o promjenama koje su se dešavale šezdesetih godina prošlog vijeka u SFRJ, ali koje nisu bitno uticale na pozorište. Koncept institucije je ostao isti, postavljani su komadi istih autora, a ni sastav publike nije bio promijenjen. Takođe je napomenuo da je na prostoru Slovenije prije Drugog svjetskog rata bilo mnogo avangardnih umjetnika, te da je politička avangarda bila vezana za estetsku. Međutim, nakon pobjede obje vrste avangarde, 1945. godine, dolazi do obrata i upravo takvi umjetnici postaju konzervativci. Dušan Jovanović na samom kraju šezdesetih godina zajedno sa pjesnicima, predstavnicima ludističkog pokreta, osniva Pozorište Pupilije Ferkeverk (Gledališče Pupilije Ferkeverk (GPF)) i na scenu postavlja predstave koje su donijele život kakav do tada pozorišna publika nije vidjela. Ova saradnja nije dugo potrajala, ali je bila prepuna ideja i u tom periodu je predstavljala pravo osvježenje.
Godine 1971. Jovanović u Ljubljani pokreće Eksperimentalno pozorište „Gledaj“ (Eksperimentalno gledališče „Glej“), koje je 2010. promijenilo naziv u Pozorište „Gledaj“ (Gledališče „Glej“). Jovanovićeva predstava „Spomenik G“ iz 1972. godine privukla je pažnju publike, ali i kritike zbog svoje inovativnosti izraza. Predstavom „Razgovor u utrobi Slovenke iz Koruške“ (Pogovor v maternici koroške Slovenke), 1974. godine, Jovanović na scenu donosi inovativan prikaz priča o životu, dok svega nekoliko dana kasnije Ljubiša Ristić postavlja predstavu pod nazivom „Tako, tako“ u kojoj se tokom 80 minuta predstave paralelno prikazuju različite slike života u četiri odvojena prostora na sceni. Obje ove predstave, izvedene u Pozorištu „Pekara“ (Gledališče „Pekarna“), nemaju jasno izražene političke teme, ali pokazuju kako sistem iznutra nije dobar.
Godine 1975. Dušan Jovanović postaje direktor Slovenačkog omladinskog pozorišta (Slovensko mladinsko gledališče) u Ljubljani i odlučuje da od njega stvori političko pozorište. Poziva Ljubišu Ristića da režira nekoliko predstava, a neke od njih su postigle zapažen uspjeh. Sva tri pomenuta pozorišta su na svoj način donijela novine na teatarsku scenu Slovenije u tom periodu i doprinijela da političko pozorište ostavi trag u pozorišnoj istoriji na našim prostorima. Na primjerima predstava „Misa u a-molu“ (Missa in a minor) (1980) i „Romeo i Julija“ (1983), obje u režiji Ljubiše Ristića, te predstave „Spletka i ljubav“ (Spletka in ljubezen) (1980) Sebastijan Horvat je u završnom dijelu masterklasa pojasnio scensku poetiku oba reditelja koja se u potpunosti uklapa u avangardni pozorišni izraz, te naglasio da se avangardno uvijek naslanja na društveni kontekst.
